Drvo je jedna od najstarijih sirovina iz prirode koju je čovek počeo da koristi. Ono se može veoma lako obrađivati ručnim alatima, pa se tako kroz milenijume način njegove obrade menjao. U isto vreme menjali su se i zanati, veštine su prenošene sa generacije na generaciju.

Zanatska obrada drveta je tek u 19. veku počela lagano da menja način rada i postepeno prerasta u industrijsku. I pored mnogih epohalnih otkrića u nauci i tehnici, drvo je i dalje dragocena i nezamenjiva sirovina.

Šumarstvu se poklanja sve veća pažnja u svetu, prema drvetu se odnosi kao prema opštem nacionalnom bogatstvu.

Od debla do kreveta

Drvo se kao sirovina može prerađivati mehaničkim putem kada joj se menja oblik i dimenzija dok materija drvne mase ostaje nepromenjena. Osnovna sirovina za mehaničku preradu drveta je naravno stablo, tj njegov najvažniji deo – deblo.

U primarnoj preradi drvo se uglavnom reže, cepa, teše, seče i ljušti, dok finalna prerada zahteva veliki broj alata i mašina za rendisanje, struganje, glodanje, bušenje, tokarenje, savijanje, presovanje, brušenje. Mehaničkom preradom drveta prvo se dobijaju poluproizvodi, a daljom preradom i krajnji i finalni proizvodi.

Vlažnost drvenog materijala je od velikog značaja za kvalitet i preciznost finalnog proizvoda. Zato svaka dobro opremljena radionica proizvodnju počinje sušenjem drveta. Dalji tok je mašinska obrada i krojenje, a završava se bušenjem tj. bojenjem gotovog proizvoda.

Primarna prerada

Za primarnu preradu se koriste sirovine (trupci, oblo drvo). Proizvodi primarne prerade su i rezana građa svih dimenzija, ploče (panel, šper ploče, iverice) i furniri.

Proces proizvodnje finalnog proizvoda uslovljen je:

1. vrstama materijala od kojih će proizvod biti izrađen,
2. konstrukcijom proizvoda, sastavom i načinom spajanja
3. mašinama i uređajima potrebnim za izradu proizvoda
4. kapacitetom poroizvoda (pojedinačna, mala i velikoserijska)

Primarna obrada drveta

Oblo drvo se reže u jednoj ravni u pilanama i strugarama, cirkularnim i trakastim testerama. Postoje razne varijante sečenja, poput čeone metode ili tzv. mađarski način ili sečenje po celoj širini stabla. Nakon toga se drvo suši na nekoj platformi odignutoj od zemlje.

Naravnom, sušnice za drvo danas su modernim tehnologijama unapređene ventilatorima i vakuum uređajima. Impregnacija drveta vrši sa sredstvima rastvorivim u vodi jer se ona dobro vežu za drvo (jedinjenja bakra i organskih fungicida) i povećavaju otpornost na organizme koji razaraju drvo. Nakon impregnacije drvo se može površinski obraditi lakirati, bojiti.

Proizvodi primarne prerade drveta

Drvna građa se izrađuje u raznim oblicima, te postoje furniri – tanki listovi drveta koji se dobijaju iz trupaca. Njih dobijamo ljuštenjem, sečenjem i testerisanjem i postoje razni kvaliteti furnira u zavisnosti od načina sečenja, debljine i hrapavosti površine, ispucanosti i raspadanja listova.

Sledeći oblik drvene građe su i drvene ploče

Šperploče se prave slepljivanjem slojeva nejednakih oblika furnira unakrst i lepljenjem pod velikim pritiskom. Ploče sadrže do 11 listova furnira ili čak i do 20 mm. Jača je od običnog drvnog lista, koristi se za delove nameštaja.

Panel ploče se pravo tako što se između dva furnira stavljaju letvice međusobno slepljene.

Furniri su obično debline od 2-4 mm. Debljina cele panel ploče je od 13 do 45 mm.

Panel ploče se koriste za izradu vrata, pregrada i nekog nameštaja.

Lesonit ploče se prave od raznih drvenih delova uz dodatak vezivnih materijala, različite su tvrdoće, danas se čak radi ojačavanje plastičnom masom na površin uove ploče. Debljine od 2-6 mm a koriste se za oblaganje podova ili zidova.

Ploče iverice napravljene su od otpadaka sa pilane. Vezivno telo je smola, a proces izrade je složen, radi se sušenje, pa sejanje delova iverice, obrezivanje traka i lepljenje u iver ploču. Na kraju se ploče seku na određene dimenzije. Najviše se koriste za oblaganje zodova, kutija nameštaja.

Mediapan ploče imaju veću čvrstoću u odnosu na ivericu, kad su u pitanju savijanje i istezanje, kompaktnije su, manje bubre. Koristimo ih za izgradnju montažnih kuća, vagona, uređenje enterijera itd.

Parket i laminat

Drvo je savršen materijal od davnina za izradu podova i podnih obloga. Pored običnih daščanih podova za neke seoske pomoćne objekte, najbolji su brodski pod, parket i laminat.

Brodski pod uz pravilnu zaštitu ima veoma dug vek trajanja i obično se pravi od smreke, jele, bora ili hrastovine. Debljina dasaka za ovaj pod je od 10 do 20mm i obično su to dvoslojne ili troslojne – što više slojeva to su otpornije na oštećenja.

Parket u svom sastavu ima drvene daščice koje koristimo za pokrivanje podova. Za njegovu izradu se koriste hrast, bukva, jasen.

Laminat je sastavljen od četiri, odnosno pet slojeva. Za proizvodnju laminata, najčešće se koriste HDF ploče (vlaknaste ploče velike gustoće – high density fibreboard).

Odlikuje ih homogena struktura, velika čvrstoća na savijanje i vrlo dobro podnošenje pritiska.

Ako vas zanimaju dimenzije, vrste, cene i klase laminata imate puno specijalizovanih sajtova u Srbiji koji pored prodaje, rade i postavljanje.

Osnovne karatkeristike drveta i drvnih poluproizvoda

Drvo je u stvari nezamenjiv materijal, kako zbog fizičko- mehaničkih svojstava i estetske vrednosti tako i zbog kvaliteta.

Građa drveta

U preseku drveta prepoznajemo koru, drvnu masu i srž. Kora i srž nemaju značaja za drvno-prerađivačku industriju.

Najvažnije osobine drveta su zapreminska masa, vlažnost i promenljivost zapremine. Zapreminska masa je odgovorna za sposobnost drveta da pluta na vodi, kreće se od 0,1 do 1,42 g/cm³. Vlažnost zavisi od vrste drveta i vremena seče. Drvo je hidrioskopno i može da upija vlagu do 33% tačke zasićenosti, ali treba paziti -povišena vlažnost otežava obradu i umanjuje jačinu, otežava lepljenje. Promenljivost zapremine je ona osobina drveta zbog koje ono može da se izvitoperi i puca pri naglim promenama temperature.

Naime, zapremina se menja usled vezivanja ili gubljenja vlage što otežava kvalitet drvne građe.

Mehaničke osobine drveta

Ovde mislimo na anatomsku građu, hemijski sastav i sadržaj vlage u drvetu, i za mehaničke osobine su naročito važne čvrstoća, vlažnost, tvrdoća i cepljivost. Najmanju tvrdoću imaju smreka, lipa i bor, najveću hrast, oskoruša, grab i šimšir.

Estetske osobine

drveta naročito su važne kod drveta za nameštaj. Prilikom izrade pazi se na teksturu, boju, sjaj i finoću. Teksturu čini raspored i oblik linija koje potiču od godova, finoća je kompaktnost građe i homogenost. Najfiniju građu ima mahagonij, najgrublju brest.

Na osnovu razlika u botaničkim, tehnološkim osobinama drvo se razvrstava i sledeće grupe:

• četinari: bor, jela, smreka, ariš, tisa, omorika
• listopadna stabla (dalje podela je na tvrda i meka stabla): hrast, bukva, cer, jasen, brza, lipa, jasika, vrba
• egzotično drvo: abonos, sekvoja, makare, mahagonij.

Seča i klasiranje oborenog drveta

Seča drvne građe obavlja se zimi (okt/apr.) i leti (apr./sep). Drvna masa koja se sečom dobija su debla, sitno granje i panjevi.

Prema načinu upotrebe ovih sirovina imamo drvo za tehničko korišćenje, drvo za hemijsko korišćenje i drvo za ogrev. Trupci i debla se dalje razvrstavaju na razrede, počevši od 19 cm prečnika bez kore, pa do 60 cm i više.