Definicija vremena

Najpe ćemo probati da damo definiciju vremena imajući u obzir kompleksnost ove teme i  izazov ovog zadatka.

U fizici vreme spada u osnovne pojmove koji se kao takvi ne definišu i najčešće se posmatra isključivo kao parametar, a videćemo kasnije kako kakav parametar.

Etape prilikom definicije vremena
Etape prilikom definicije vremena

Vreme je kategorija koju je zbog složenosti i višeslojnosti značenja teško definisati sem okvirno, ali sa prostorom spada u korenite uslove i forme materije. Polazeći iz jednog ovakvog okvira danas, u srpskom jeziku postoje sledeći entiteti kada govorimo o značenju ovog termina.


1. U smislu trajanja vreme predstavlja redosled događaja koji se doživljavaju kao prošlost, sadašnjost i budućnost nastajanja i prolaženja tih događaja. Vezano je za trajanje koje se objektivno određuje prema cikličnim dogadjajima u prirodi, prvenstveno rotacionim kretanjem Zemlje oko svoje ose i revolucionarnim kretanjem Zemlje oko Sunca. U prvom slučaju je definisan dan, a u drugom godina. Dan se deli na 24 časa, čas na 60 minuta, a minuta na 60 sekundi. U odnosu na Sunce, trajanje jedne rotacije Zemlje je različito u toku godine, te je za jedinicu vremena bila usvojena sekunda kao 1/24 x 60 x 60 = 1/86 400 deo srednjeg sunčanog dana – sunčano srednje vreme.

Zbog neregularnosti rotacije i revolucije Zemlje1956. godine za jedinicu vremena je usvojena sekunda kao 1/31 556.925.9747 deo tropske godine u 12 časova 31. decembra 1899. godine. Međunarodni sistem mernih jedinica [ SI] definisao je sekundu [oznaka s] kao trajanje 9 192 631 770 perioda zračenja koje odgovara prelazu između 2 hiperfina nivoa osnovnog stanja atoma cezijuma 133.  Zvezdano vreme se koristi u astronomiji, a odredjuje se prema rotaciji Zemlje u odnosu na zvezde nekretnice. Konvencija lokalnog vremena proistice iz činjenice da je u svakom datom trenutku položaj pojedinih Zemljinih meridijana u odnosu na Sunce različit.
2. Kao kategorija koja se prirodno i spontano nametnula svesti i preneta kao veličina u fiziku, vreme je dobilo neočekivane i još uvek do kraja nerazjašnjene aspekte. U klasičnoj, Njutnovnoj fizici vreme, kao fenomen  je apsolutno, tj. njegov tok ne zavisi od stanja kretanja onog koji ga meri. Teškoće mogu biti samo eksperimentalne prirode, u izradi časovnika koji će dovoljno ravnomerno obeležavati njegove intervale, po pretpostavci za svakog posmatrača jednake. S pojavom opšte i specijalne teorije relativnosti 1905. godine uveden je pojam sopstvenog vremena, jer vreme, u zavisnosti od kretanja, po toj teoriji ne teče ravnomerno. U dva inercijalna sistema, izraz inercijalni odnosi se na koordinatne sisteme koji se kreću pravolinijski i neubrzano vreme nužno mora teći različito od nule, čak i ako su časovnici savršeno jednaki, a svi fizički uslovi [ pritisak, temperatura, i td.] izjednačeni. Pri tom posmatrač iz jednog od tih sistema zapaža da je tok vremena u drugom sistemu usporen [ dilatacija vremena], a posmatrač iz drugog sistema zapaža isto u prvom. Promena toka vremena je, dakle, relativna i zavisi od sistema iz kojeg se meri, a svaki od njih ima sopstveno vreme. Zaključci su fizički ravnopravni dokle god se radi o zapažanjima u inercijalnim sistemima. U opštoj teoriji relativnosti, gde usled postojanja gravitacionog polja metrika nije euklidska, ne mogu se uvesti inercijalni sistemi, fizički uslovi za posmatrače u različitim sistemima ne mogu se smatrati ravnopravnim. Samim tim objektivnost merenja vremena i mnoga pitanja u vezi s njom nisu ni do danas teorijski potpuno raspravljena. Kasnije, u nekom od narednoh postova pokazaćemo kako gravitacija utiče na oblikovanje prostora, a samim tim i na usporavanje vremena. Poseban fenomen je horizont događaja i crne rupe, u kojima veme praktično stoji. Napomenimo da su danas u nauci pravi hit prostorno vremenski tunel efekti koje objašnjavaju modeli teorije struna u kojima su moguća i neka vrlo bizarna kretanja kroz neke udaljene tačke u prostoru i vremenu.


3. U klimatsko – meteoroloskom pogledu vreme predstavlja stanje svih osnovnih meteoroloških elemenata koji su međusobno povezni, kao sto su: temperatura, vazdušni pritisak, vetar, vlažnost, količina i raspored atmosferskih taloga, oblačnost i dr. Vremenska prognoza ili predviđanje vremena vrši se obično za 24 časa, ali i za više dana, nedelja i meseci. Pri tome se uzimaju u obzir svi meteorološki elementi i sve mogućnosti njihovih promena, kako u mestu ili oblasti na koju se odnosi prognoza, tako i u okolnim i udaljenim oblastima čije vremenske prilike mogu uticati na tok vremena. Mogućnosti prognoze vremena su znatno uvećane otkako su uvedeni meteorološki Zemljini sateliti. Za prognozu su posebno važni podaci koje daje Međunarodna meteorološka služba. Najnoviju etapu prilikom estimacije vremenske prognoze igraju veštačke neurosnke mreže koje na osnovu bogate predistorije parametara sve preciznije određuje nadolazeća meteorološka stanja.

Ovaj projekat finansiran je od strane turističkog portala sa prognozama vremena za 10 dana TT Group http://www.tt-group.net/.

2 thoughts on “Definicija vremena

  1. Po Velimiru Abramivicu fizičko vreme je sadašnjost, geometrijsko vreme je tačka, a nula je aritmetički model vremena.

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Molimo vas i ovo: *