Bankarstvo ima dugu istoriju i tradiciju u Evropi i svetu i neretko se kaže da je jedna od glavnih odlika moderne civilizacije. Počev od finansijera u antičkoj Grčkoj i Rimu, preko prvih institucija iz doba renesanse, bankari i banke oduvek imaju važno mesto u društvu. 

Smatra se da je potreba za osnivanjem prvih bankarskih ustanova nastala upravo u doba renesanse, zajedno sa razvojem trgovine i monetarnog sistema. Ljudima je trebala neka institucija gde bi mogli bezbedno da skladište ličnu i komercijalnu imovinu ili čak da daju kredite onima kojima je neophodna pozajmica i povećanje novčanog toka. Tako je došlo do osnivanja prvih banaka u Evropi, na teritoriji današnje Italije, Nemačke i Engleske. 

Zanimljivo je da neke od banaka osnovanih još u 15. veku sa velikim uspehom posluju i danas. Pozivajući se na dugu tradiciju i kredibilitet, one pružaju usluge kao što su oročena štednja, najpovoljniji uslovi za stambeni kredit ili elektronsko bankarstvo. 

Ovo su najstarije banke koje i danas funkcionišu i čija vrata i sefovi su i dalje otvoreni za klijente širom Evrope i sveta. 

Najstarija na svetu – banka Monte dei Paschi di Siena

Banka Monte dei Paski di Sijena (Monte dei Paschi di Siena, MPS) ponosno drži do svog statusa i epiteta najstarije banke na svetu. Njene početke treba potražiti još u 15. veku, jer se povezuje sa institucijom zalagaoničara osnovanom 1472. godine. Međutim, tek je 1624. godine, kada je Sijena pripojena Velikom vojvodstvu Toskane, formirana bankarska organizacija za koju se i danas zna širom sveta. 

Tada je opsluživala lokalnu regiju osnovnim bankarskim aktivnostima, da bi se u 17. i 18. veku konsolidovala i unapredila svoje usluge. Tako je Monte dei Paski di Sijena već u 19. veku proširila svoje delovanje na celu zemlju i ponudila prve italijanske hipotekarne kredite.

Među značajnijim promenama u organizacionom sistemu banke u 20. veku svakako treba pomenuti osnivanje Fondacije Monte dei Paski di Sijena 1995. godine. Tada je dekretom Ministarstva finansija Italije od banke odvojena ova neprofitna organizacija, koja ima funkciju da podržava inicijative u obrazovanju, nauci, zdravstvu i umetnosti širom provincije Sijena. 

Finansijska kriza koja je 2008. godine teško pogodila zapadno finansijsko tržište, nije zaobišla ni MPS, koja je pretrpela niz gubitaka. Evropska unija je odobrila sporazum o spasavanju između italijanske vlade i banke u iznosu od 5,4 milijardi evra 2017. godine, otkada je MPS u većinskom vlasništvu države.

Premda se poslednjih godina suočava sa brojnim problemima, banka Monte dei Paski di Sijena je i dalje u poslu. U Italiji ima oko 4,5 miliona klijenata, četvrta je po veličini, sa više od 2.000 poslovnica i 30.000 zaposlenih.

Berenberg banka – najstarija u Nemačkoj

Druga najstarija banka na svetu i najstarija banka u Nemačkoj je Berenberg banka, koju su daleke 1590. godine u Hamburgu osnovala braća Hans i Peter Bernenberg. Premda je prvobitno imala status trgovačke kuće, ova institucija sa veoma brzo uzdigla do položaja evropskog lidera u oblasti investicionih bankarskih poslova. Ključna područja njenog delovanja su privatno, investiciono i korporativno bankarstvo. U 21. veku može se pohvaliti da upravlja imovinom od neverovatnih 30 milijardi evra, te da ima oko 1.300 zaposlenih radnika.

Interesantan je podatak koji se tiče vlasništva i upravljačke politike Berenberg banke. Naime, na čelu ove bankarske ustanove uvek su bili potomci dvojice osnivača. Tokom duge istorije porodica Berenberg je stekla i izgradila partnerstvo sa viđenijim nemačkim bankarima (među prvima je bio Johan Hajnrih Gosler). 

Za banku je od izuzetnog značaja bila saradnja sa hamburškim bankarom Ludvigom Erdvinom Sejlerom, koji je imao ključnu ulogu u uspostavljanju inostranih trgovinskih odnosa u Sjedinjenim Američkim Državama i u istočnoj Aziji. Upravo je zahvaljujući jakim vezama za američkom trgovinom banka doživela veliki uspeh i rast u 19. veku i postala jedna od najuticajnijih ustanova u Hambrugu i okruženju.

Da bi obeležila 400 godina postojanja, banka je 1990. godine osnovala filantropsku fondaciju – Berenberg Bank Stiftung, koja podržava kulturne i naučne inicijative i značajan je donator političke stranke Hrišćansko-demokratske unije Nemačke.

Osim u Hamburgu i drugim većim nemačkim gradovima, Berenerg banka ima kancelarije širom sveta, uključujući poslovnice u Londonu, Cirihu i Njujorku.

Child & Co – najstarija banka u Britaniji

Najstarija banka u Velikoj Britaniji i treća najstarija u celom svetu jeste Child & Co, osnovana 1664. godine u Londonu. Iako je prvenstveno bila nezavisna, danas posluje u okviru kompanije NatWest Group, ranije poznate kao Kraljevska banka Škotske. 

Počeci Child & Co banke imaju veze sa zlatarskim poslovanjem ser Frensisa Čajlda i njegovim partnerstvom sa Robertom Blačardom. U 18. veku pod upravom Čajldovih sinova, zlatarski posao pretvoren je u kompletno razvijenu banku. Tokom decenija i vekova koji su usledili Child & Co je stekao bazu ekskluzivnih klijenata, a otvorene račune imaju i neke prestižne institucije današnjice poput Oksfordskog univerziteta i Londonske škole ekonomije i političkih nauka.

Riksbanken – najstarija centralna banka

Švedska narodna banka Riksbanken najstarija je centralna banka na svetu i ujedno četvrta najstarija svetska bankarska ustanova koja i danas posluje. Kada je počela sa radom 1656. godine banka je bila poznata pod nazivom Stokholmska banka ili Palmstruh Bank, po svom osnivaču Johanu Palmstruhu. Međutim, zbog lošeg rukovođenja nakon jedne decenije banka je propala, pa je 1668. godine predata na upravljanje Riksens Standers banci i prešla pod pokroviteljstvo tadašnjeg parlamenta.

Kada je 1866. godine uspostavljen novi Riksdag, tj. Švedski parlament, naziv banke promenjen je u Sveriges Riksbank po kom je i danas poznata. Švedska je bila prva država u Evropi koja je štampala novčanice, izdala je papirni novac još 1661. godine. Iz novije istorije, zanimljivo je da je Riksebanken bila prva centralna banka koja je koristila negativnu kamatnu stopu 2009. godine.

C. Hoare & Co. – banka za najbogatije klijente

Najstarija privatna banka u Velikoj Britaniji datira iz 17. veka i peta je najstarija banka na svetu. U pitanju je C.Hoare & Co, ustanova koju je 1672. godine osnovao ser Ričard Hoare. Banka ima bogatu istoriju, doživela je značajne promene i veliki razvoj tokom 18. i 19. veka. Pretrpela je i ogromnu štetu u Drugom svetskom ratu kada je izbio požar usled bombardovanja Londona. O ovim događajima i zanimljivoj tradiciji bakarstva u porodici Hoare moguće je pronaći detaljne podatke i u muzeju banke.

Banku C.Hoare & Co danas vodi 11. generacija ser Ričardovih direktnih potomaka, a neke od vodećih delatosti su finansijsko planiranje, kao i privatno i investiciono bankarstvo. Njeni klijenti su obično najbogatiji ljudi i najpoznatije porodice iz prestižnog britanskog društva. Zanimljivo je da je i poznata književnica Džejn Ostin svojevremeno poverila svoje finansije C. Hoare & Co banci. 

Bankhaus Meltzer – početak bankarstva u Frankfurtu

Melcer banka (Bankahaus Meltzer) je druga najstarija privatna banka u Nemačkoj, osnovana nakon čuvene Berenberg banke i šesta najstarija na svetu. Specijalizovana je za korporativno finansijsko savetovanje, komercijalno bankarstvo, finansijske usluge i sigurne transakcije. 

Banku je najpre kao trgovačku kompaniju osnovao Bendžamin Melcer 1674. godine u Frankfurtu i od tada je bila isključivo u vlasništvu porodice Melcer. Razvoju bankarske kuće u velikoj meri je doprinelo mudro rukovodstvo Kristine Barbare Melcer, koja je 1757. godine preuzela posao nakon smrti svog brata i uspešno ga vodila sve do 1771. godine. Tada se upravljačkom timu priključio prvi i jedan od najpoznatijih bankara u porodici – Fridrih Melcer. 

Početak 20. veka, a naročito kriza dvadesetih naneli su izvesnu štetu poslovanju i izazvali gubitke, ali je banka uspela da se izbori u tim teškim godinama bez ičije pomoći. Sedamdesetih i osamdesetih godina banka se razvija u investicijsku kuću i usmerava svoje radno vreme i poslovno delovanje na područje savetovanja i trgovine papirima od vrednosti, upravljanja imovinom, kao i deviznog savetovanja. 

Radi jačanja kapitala i nezavisnosti, 1986. godine banka je pretvorena u društvo sa ograničenom odgovornošću. Premda porodica Melcer i dalje igra ključnu ulogu u vlasništvu banke, sada ima više partnera u upravljanju izvan porodice.

Bankhaus Meltzer obeležila je 2007. godine 333. godišnjicu postojanja. U 2016. godini prijavila je kapital od preko 200 miliona evra. Trenutno ima oko 850 zaposlenih i pored matične kancelarije u Frankfurtu, ima poslovnice u nekoliko većih nemačkih gradova, te Dablinu, Pekingu, Los Anđelesu, Sijetlu i Tokiju.

Svet bankarstva, finansijskog poslovanja i upravljanja imovinom doživeo je neverovatan razvoj u proteklih pet vekova. Digitalizacija i savremene tehnologije doneli su neke značajne promene poput elektronskog i mobilnog bankarstva. 

Međutim, sama činjenica da najstarije banke na svetu i dalje opstaju i uspešno posluju svedoči o njihovoj sposobnosti da se prilagode potrebama modernog društva i idu u korak sa vremenom. Sa dugom istorijom i iskustvom, i uz prihvatanje inovacija, vrlo je verovatno da će ove banke nastaviti da posluju sa uspehom i u decenijama pred nama.